Advies: Arbeidsmigratie in Noord-Nederland, nodig voor realiseren brede welvaart en energietransitie!

Goed geleide arbeidsmigratie nodig voor realiseren doelen gericht op brede welvaart en energietransitie.

Volgens SER Noord-Nederland (SER NN) zijn de bestaande tekorten op de arbeidsmarkt nog maar het begin van wat ons de komende decennia te wachten staat. Door de doorgaande vergrijzing zal de beroepsbevolking zonder additionele acties sterk afnemen, terwijl de vraag van de toenemende groep ouderen naar goederen en diensten zal toenemen. Daardoor zullen de tekorten op de arbeidsmarkten vanwege de grote vervangingsvraag verder oplopen in alle sectoren. De huidige en verwachte tekorten aan personeel zullen zich vooral voordoen in het middelbaar en hoger opgeleide segment. Om dit toekomstige probleem te tackelen is er meer nodig dan het bestaande beleid gericht op nieuwe instroom op de arbeidsmarkt. Arbeidsmigratie, mits goed georganiseerd en gefaciliteerd, is één van de mogelijkheden naast de reeds bestaande instrumenten om het arbeidsaanbod op peil te houden. SER NN heeft hierover een advies geschreven dat op 3 juni 2022 door Joyce Walstra (voorzitter MKB Noord en lid SER NN) en Prof. Jouke van Dijk (voorzitter SER NN) is aangeboden aan de gedeputeerden Van Dekken en Rijzebol van de provincie Groningen.

Uit de analyse van SER NN blijkt dat de bestaande instrumenten van het arbeidsmarktbeleid niet toereikend zullen zijn om het tij te keren wat betreft de oplopende tekorten. De ambities rond het stimuleren van brede welvaart en leefbaarheid komen daardoor -als er geen actie wordt ondernomen- zwaar onder druk te staan. Denk in dit verband maar eens aan de zorgsector en de energietransitie, waar de huidige tekorten nu al tot grote problemen leiden.

Joyce Walstra: "We hebben geconstateerd dat Noordelijke bedrijven en instellingen nog te weinig een internationale arbeidsmarktoriëntatie kennen. De gevoelde urgentie voor het inhuren van arbeidsmigranten in het hogere segment is nu nog niet groot genoeg, maar dat betekent niet dat daarom wel gewacht kan worden met beleidsontwikkeling op dit terrein. Het is juist goed om voor te sorteren op toekomstige ontwikkelingen, wachten totdat de tekorten zich grootschaliger gaan manifesteren, betekent dat je op achterstand komt te staan, zeker ten opzichte van regio's die wel proactief beleid ontwikkelen."

Hoewel de discussie over de noodzaak van arbeidsmigratie voluit in de media wordt gevoerd, heeft het belang van arbeidsmigratie nog te weinig aandacht bij beleidsmakers en is voor de problematiek geen duidelijk eigenaarschap ontwikkeld.

Jouke van Dijk: "Vooropgesteld, arbeidsmigratie is geen gemakkelijke oplossing, maar naast andere instrumenten wel noodzakelijk om in het hogere segment voldoende aanbod te realiseren. Daar zou goed beleid voor ontwikkeld moeten worden om te voorkomen dat er excessen ontstaan zoals we die zien bij de laagopgeleide arbeidsmigranten uit Oost-Europa. Wij komen in het advies met voorstellen hoe je dat op een verantwoorde manier kunt vormgeven."

Centraal in het advies staat de bestuurlijke samenwerking tussen provincie, gemeenten en sociale partners (werkgeversorganisatie en vakbonden) om gezamenlijk een kwartiermaker aan te stellen, die op basis van een duidelijke opdracht het beleid rond arbeidsmigratie als één van de mogelijke oplossingen voor de arbeidstekorten gaat oppakken. Daarnaast worden in het advies verschillende praktische aanbevelingen gedaan, gericht op onder meer arbeidsmigranten uit de EU, kenniswerkers, internationale studenten en statushouders. Ook wordt in het advies ingegaan op het uitbouwen van het bestaande instrumentarium

Joyce Walstra: "Het overgrote deel van de bedrijven in Noord-Nederland zijn mkb-bedrijven met minder dan 20 werknemers. Voor deze bedrijven geldt het strategische HRM-beleid maar matig is ontwikkeld. Dat is op zich niet nieuw, maar gelet op de toekomstige uitdagingen van grote tekorten op de arbeidsmarkt in samenhang met de transitieopgaven zal het ontwikkelen van strategisch HRM-beleid in belang toenemen. Tegelijkertijd kunnen we waarnemen dat de gemiddelde mkb'er dit in zijn eentje niet zal kunnen oppakken en dat het belang van gestimuleerde samenwerking op dit vlak zal toenemen. Hier ligt een rol voor werkgevers- en brancheorganisaties, die hierin zouden kunnen worden gefaciliteerd door de regionale overheden."

Na ontvangst van het advies door de gedeputeerden onderstrepen beide het belang van het advies.

Gedeputeerde IJzebrand Rijzebol: "Het advies geeft scherp aan dat voortborduren op alleen het bestaande beleid onvoldoende is om de toekomstige knelpunten van de tekorten op de arbeidsmarkt aan te pakken en dat er meer nodig is voor meerdere sectoren. Het is een goed idee om vanuit de publieke en private belangen samen te werken aan mogelijke oplossingen voor dit probleem en arbeidsmigratie kan daaraan naast andere instrumenten een bijdrage leveren."

Gedeputeerde van Dekken vult aan: "De provincie wil graag in gesprek met de gemeenten en de sociale partners hoe de voorgestelde aanpak van de SER Noord-Nederland zo snel mogelijk kan worden geconcretiseerd. Dit is nodig om de provinciale doelen van brede welvaart en de opgave wat betreft de energietransitie waar te maken." als oplossing voor arbeidstekort?

Nu het einde van de coronacrisis in Nederland in zicht lijkt, kunnen we constateren dat belangrijke vraagstukken van vóór de crisis nog steeds gelden. Zo zullen er in verschillende sectoren, landelijk en regionaal, grote tekorten op de arbeidsmarkt ontstaan. Die kunnen niet alléén worden opgelost met het bestaande instrumentarium als Leven Lang Ontwikkelen, van-werk-naar-werk-trajecten, enzovoort.

In Noord-Nederland zal het arbeidstekort zich in eerste instantie het sterkst aftekenen in de sectoren IT/techniek, de zorgsector en het onderwijs. Deze tekorten zullen een rem zetten op economische ontwikkeling en kwalitatieve niveaus van dienstverlening.

Bekijk hier het briefadvies